Ιερός Ναός Οσίου Δαβίδ
Ο ναός του Οσίου Δαβίδ χρονολογείται από τον 5ο αιώνα και χαρακτηρίζεται ως Καθολικό της Μονής του Σωτήρος Χριστού του Λατόμου. Ο ιερός Ναός βρίσκεται στην περιοχή της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης, κοντά σε έναν εξίσου σημαντικό ναό, την μονή Βλατάδων. Ο ναός του Οσίου Δαβίδ θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία και για αυτό τον λόγω ανήκει στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, χάρις στον μοναδικό παλαιοχριστιανικό ψηφιδωτό διάκοσμο που τον κοσμεί, καθώς και λόγω τον βυζαντινών τοιχογραφιών που βρίσκονται στον ναό.
Κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης, το 1430, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί και στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν επανήλθε στη χριστιανική λατρεία, του αποδόθηκε επίσης η ονομασία Όσιος Δαβίδ, για να τιμηθεί ο σημαντικός ασκητής άγιος της Θεσσαλονίκης. Η προσωνυμία του «Λατόμου» οφείλεται στα λατομεία που υπήρχαν στην περιοχή.
Αρχιτεκτονική του Ναού
Αρχικά, ο ναός αποτελείται από τετράγωνο κτίσμα με αψίδα στην ανατολική πλευρά, καθώς ήταν χωρισμένος σε τέσσερα διαμερίσματα που έδιναν στην κάτοψη του κυρίως ναού τη μορφή σταυρού (αρχιτ. σταυρόσχημος εγγεγραμμένος σε τετράγωνο). Σήμερα δε σώζεται το δυτικό τμήμα του μνημείου.
Διάκοσμος του Ναού
Στα δείγματα της παλαιοχριστιανικής τέχνης ανήκει το ψηφιδωτό της κόγχης του Ιερού, που αποτελεί μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά ψηφιδωτό. Απεικονίζεται το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ με αγένειο τον Χριστό, περιβαλλόμενο από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες. Το ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντος του Αρμενίου (813 – 820) κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, καθώς κατά τη διάρκεια της εικονομαχίας το ψηφιδωτό καλύφθηκε με δέρμα βοδιού και κονίαμα. Πιο συγκεκριμένα στο ψηφιδωτό αναπαρίσταται το «όραμα του Ιεζεκιήλ» και χρονολογείται στα τέλη του 5ου αιώνα, περίοδος που χτίστηκε ο ναός. Απεικονίζεται ο Χριστός σε εφηβική ηλικία, αγένειος, να κάθεται πάνω σε πολύχρωμο ουράνιο τόξο και να κρατάει στο αριστερό του χέρι ανοιχτό λητάριο. Κάτω από τα πόδια του κυλούν οι 4 ποταμοί του παραδείσου, Φισών, Γεών, Τίγρης και Ευφράτης. Γύρω του συμβολίζονται οι τέσσερις ευαγγελιστές, ο Ματθαίος ως άνθρωπος, ο Μάρκος ως λέοντας, ο Λουκάς ως βόδι και ο Ιωάννης ως αετός. Αριστερά του εικονίζεται ο Ιεζεκιήλ και δεξιά ο Αββακούμ, με το ψηφιδωτό να χαρακτηρίζεται από έντονους χρωματικούς τόνους, χαρακτηριστικό της παλαιοχριστιανικής ψηφιδογραφίας. Τέλος, σημαντικής σημασίας είναι οι εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες στη νότια καμάρα, οι οποίες χρονολογούνται στα τέλη του 12ου αιώνα. Από αυτές σώζονται ακέραιες η Γέννηση και η Βάπτιση του Χριστού. Στον ανατολικό τοίχο της βόρειας καμάρας σώζονται τμήματα τοιχογραφιών των αρχών του 14ου αιώνα.